Rüşvet – YAVUZ DONAT

Zaman tünelinden bir olay… Dönemin çılgın projesi… Sapanca Gölü ile Sakarya Nehri arasında kanal açılması.

Bitinyalılar ve Bizanslılar döneminde bile düşünülmüş. Osmanlılar zamanında uygulanmaya konulmuş. Ama… İşin içine rüşvet girmiş… Ve vazgeçilmiş.

Sonra… Kaptan-ı Derya Sinan Paşa, ciddi bir etüt yaptırmış. Yine rüşvet… Yine engelleme.

Aradan zaman geçmiş… Kanal bir kez daha gündeme gelmiş… Hatta kazı bile başlamış.

Fakat… Bölgedeki bazı kişilerin girişimi… Rüşvet… Yatırım durdurulmuş.

***

Dürüstlüğün bedeli

Devlette rüşvetin yaygın olduğu dönem… Sultan İbrahim devri… Ancak…

Vezir-i Azam (Başbakan) Kara Mustafa Paşa, dürüstlüğüyle meşhur bir devlet adamı… Rüşvete karşı. Fakat… Kara Mustafa Paşa‘nın dürüstlüğü… Onun felaketi olur.

Saraydaki yolsuzluklara engel olma çabaları nedeniyle… Öldürülür.

***

Sen misin rüşvete karşı olan?

Dönem… Kemankeş Ali Paşa‘nın vezir-i azam olduğu dönem.

Rüşvet olayları artınca… Şeyhülislam (dini konularda en yüksek görevli), Kemankeş Ali Paşa‘ya nasihatte bulunur… Rüşvetten uzak durmasını söyler. Ve… Şeyhülislam, görevden uzaklaştırılır.

Başka bir Şeyhülislam… Ömer Hulusi Efendi… Rüşvet almaz… Ricayla iş yapmaz… Sonrasını tahmin edersiniz… Görevden alınır.

***

İngiltere

Sadece Osmanlı‘da değil… Osmanlı’nın çağdaşı olan devletlerde de durum farksız… Örneğin; İngiliz gemiciler, denizde yakaladıkları korsanları tutuklayıp sorumlulara teslim edeceklerine, bazen rüşvet alıyorlar… Ve korsanları bırakıveriyorlar.

***

Beylerbeyi olayı

Osmanlı döneminde, maliye işlerine bakan en önemli görevliler defterdarlar.

Madeni para (sikke) basımında yetkili olan bir Musevi, Defterdar Mahmut Efendi‘ye bir öneride bulunur:

“Askerlerin maaşı, ayarı bozuk sikke ile ödensin.”

Bunun için, defterdara 200 bin akçe rüşvet verilecektir. Mahmut Efendi, kabul etmez.

Bu sırada, Rumeli Beylerbeyi Mehmet Paşa devreye girer… Rüşveti alır. Ve… Yeniçeri maaşları bozuk sikke ile ödenmeye başlanır.

Sonuç… Tarihe, “Beylerbeyi olayı” olarak geçen ayaklanma yaşanır.

***

Kilisede rüşvet

Kitap… Sayfa 105… Başlık: “Ortodoks kilisesi içinde rüşvet.”

Geçmişte neler yaşanmış neler… Ahmet Mumcu, teker teker ve kaynak göstererek anlatıyor.

Ölü gömmek için rüşvet alan rahipler bile var. Ruhani mevkiler, parayla satılıyor.

En küçük rütbeli papazlardan metropolitlere kadar hepsi, tayin yetkisi olanlara para vermek zorundalar. Zaman zaman patriğe kadar hediyeler verilerek mevkiler garanti altına alınıyor.

Sayfa 209… Diğer kiliselerin durumu.

“Ortodoks Kilisesi’nden sonra en çok uyruğu olan Ermeni Kilisesi için de yukarıdaki açıklamalarımız genellikle geçerlidir… İstanbul Ermeni patriği, kilisedeki rahiplerden bazen zorla olmak pahasına bile para istiyor.”

***

Akdeniz devletleri

İspanya… Savaşta, rüşvet alarak kaleleri düşmana teslim eden İspanyol komutanlar bile var. Yine İspanya… Ve serbestçe ticaret yapabilmek için krala para vermek zorunda kalanlar.

Akdeniz ülkelerinde rüşvet üstadı ise İtalyanlar… Romalılar döneminden itibaren.

Venedik‘te… Küçük memurluklar parayla satılıyor. Büyük memurluklar ise zenginleşmek isteyen Venedikli ailelerde.

Venedikli yöneticiler, rüşvet alıp cinayetlere bile göz yumuyorlar.

***

Diplomasi

Fransızlar… Diplomasi işlerinde rüşveti kullanmışlar.

18’inci yüzyıl sonları… 14’üncü Louis, Polonya Kralı Sobieski‘ye rüşvet vermek istiyor… Ama… Polonya kralı sertçe reddediyor.

Aynı dönemde, Fransa gümrüklerinde de rüşvet çok yaygın.

***

Hepsi de gerçek

Rüşvet konusunda önemli bir araştırma. Prof. Dr. Ahmet Mumcu’nun kitabı… Osmanlı Devleti’nde Rüşvet. 382 sayfa… Belgelerle dolu…

Yazılan her şeyin kaynağı belirtilmiş. Kitapta… Yüzlerce rüşvetçinin adı var. Yerli… Yabancı. Ve… Dönemin önemli kişileri.

Anlattıklarımız… Prof. Ahmet Mumcu’nun kitabından.

***

Rüşvetle yapılan atamalar

Kitap… Sayfa 132… Başlık: Tayin işlemlerinde rüşvet.

Fatih Sultan Mehmed döneminde, tayin işleri çok sıkı tutuluyor… Rüşvet yok. İkinci Bayezid devrinde… Tayinlerde iltimas rol oynamaya başlıyor.

16’ncı yüzyıl ortalarında ise… Tayin işlerine rüşvet giriyor. Ve… Kitapta… “Para ile yapılan tayinlerden” söz ediliyor. İsim verilerek… Hatta rüşvetin miktarı bile.

***

Suç ve ceza

Kitapta… Rüşvet ile ilgili yargılama ve ceza örnekleri anlatılıyor.

Sayfa 219… Ceza… Rüşvet alana 39 değnek vuruluyor.

Ceza… Hapse atılanlar.

Ceza… İdam.

Ceza… Yargıcın takdiri… İhtar.

Ceza… Yargıcın takdiri, bu defa, 79 değnek.

Ceza… Sürgün… Bazen bir adaya… Bazen de uzak bir diyara.

***

TV dizisi olmalı

Mezopotamya hukukunda rüşvet.

Filistin‘de, İran‘da, Mısır‘da, Rusya‘da, Yunanistan‘da rüşvet. Çin‘de… Orta Asya Türk devletlerinde rüşvet.

Rüşvet verenler… Rüşvet alanlar… Makamları ve isimleri. Ve… Tarih boyunca rüşvetle mücadele… Rüşvete karşı önlemler. Hepsi… Ve daha fazlası… Kitapta.

Prof. Ahmet Mumcu’nun kitabı senaryo haline getirilse… Televizyon dizisi yapılsa… İzleme rekoru kıracağı kesin.