Dijital Dönüşümde Fintekler Ve Türkiye

Türkiye ekonomisinde büyümenin temel belirleyicilerinden biri hizmet sektörü. En önemli hizmet sektörlerinden olan finans ve sigortacılık sektörü büyümeye olumlu katkı veren alanlardan. Özellikle, fintek yatırımlarının ivme kazandığı son iki yıllık dönemde finans ve sigortacılık sektörünün büyümesi dönemsel büyümenin üzerinde. Bir başka ifadeyle, finansal hizmetler ekonomik büyümemiz için taşıyıcı sektörlerden bir tanesi. Türkiye bu alanda adını artık sadece geleneksel finansal kurumları ile değil fintekleri ile de duyurmakta.

Fintekler, Türk Dil Kurumunca “finansal hizmetleri yenilikçi, tamamlayıcı ve hızlandırıcı iş modelleri ile sayısal teknolojiler kullanarak sunan kuruluş veya ürün” olarak tanımlanmakta. Bir başka ifadeyle, fintekler sadece finansal hizmetlerinin dönüşümünü sağlayarak kullanıcı dostu modeller geliştirilmesini amaçlamıyor, ürün ve süreçlerin tamamına odaklanıyor.

Fintek ve start-up ekosisteminin gelişmiş olması ülkelerde iş dinamizminin yakalandığının en somut göstergelerinden. İş dinamizmi, sürekli üretkenlik ve sürdürülebilir ekonomik büyüme için oldukça kritik. Yeni firmaların oyuna dâhil olması, yeni fikirlerin ve ürünlerin gelişmesi ekonomik büyüme için önemli belirleyiciler. Fintekler ayrıca iş dünyasının dijital dönüşümüne de katkı sağlamakta.

Bir anlamda teknoloji okuryazarlığı gelişmiş olan finansal sektörde yer alan bankalar, kuluçka merkezleri ve hızlandırma programları ile girişimleri ve girişim ekosistemini destekleyen önemli kuruluşlar arasındadır. Özetle, finans kesimi start-up ekosistemine destek verme ve fintekler gibi yeni girişimler oluşturmak noktasında önemli roller üstlenmekte.

Türkiye’de Finteklerin Durumu

Ülkemizde bankacılık kesimi yenilikçi bir yaklaşımla finansal teknolojileri uygulamak ve rekabet avantajı sağlamak amacıyla teknoloji alanında faaliyet gösteren şirketler kurmakta. Finans sektöründe dijital dönüşüm sürecini hızlandıran bu süreç, bankaların yeni nesil dijital bankacılık modellerine uyum sağlamalarını kolaylaştırmış ve finansal kesimin teknolojiden vazgeçemediği bir yapı oluşturmuştur. Bu durum, finans sektörün tamamının dönüşümünde önemli itici bir güç oluşturuyor. Bu dönüşümde yapay zekâ araçları oldukça etkin kullanılıyor.

Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi ülkemizde fintekler alanda yaşanan gelişmeleri periyodik olarak raporlamakta ve anlamlı analizler yapılabilmesi için bir veri tabanı oluşturmaktaydı. Covid salgını dönemi sonrası tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de önem kazanan fintekler ülkemizde 2024 yılı itibarıyla yatırım tutarı şimdiye kadarki en yüksek değerine ulaşmış durumda. Buna ilaveten, ülkemizdeki fintekler için 2024 yılı küresel durum ile kıyaslandığında da oldukça parlak. Ülkemizde yaşanan bu durumun aksine küresel ölçekte 2024 yılı boyunca fintek girişimleri 2023’e kıyasla yüzde on üç daha az yatırım almış olarak 29,5 milyar dolar yatırım aldı. Ülkemizde ise, fintek sektörüne yapılan yatırımlar, 2024 yıl sonunda önceki yılın altı katını aşarak 200 milyon ABD doları seviyesine yaklaşmış durumda. Bununla birlikte, ülkemize aynı yıl sonu ile yıl içinde kurulan 19 fintek ile 731’i aktif olmak üzere toplam 901 fintek girişimi bulunmakta. Bu durum ekosistemde yaşanan dinamizmin göstergesi.

Fintekler açısından ülkemizde görülen niceliksel artış, niteliksel temeller de içermektedir. 2019-2023 yılına kadar ödemeler alanındaki girişimlerin fintekler içinde oldukça yoğun olduğu görülmekte. 2024 yılında ise küresel eğilimlere benzer şekilde yeni kurulan fintekler içinde ödemeler alanının gerileyerek ve borsa-yatırım alanı zirveye çıkmış durumda. Özetle, artık fintekler arasında bir çeşitlenme yaşanmakta. Bununla beraber, kitle fonlama, blokzincir teknolojileri ve kurumsal finansman gibi alanlar finteklerin yoğun olarak görüldüğü diğer önemli alanlar.

Niteliksel boyutun bir önemli değişkeni de yasal düzenlemeler. 2024 yılında kripto varlıklara ilişkin yapılan yasal düzenleme bu adımlardan bir tanesidir. Bu noktada 2025 yılının ikincil mevzuat düzenlemeleri için kritik olduğunu belirtilebilir. Diğer taraftan FAST gibi ödeme sistemleri için yapılan düzenlemeler de yasal altyapının güçlenmesine katkı vermiş durumda.

Cumhurbaşkanlığı öncülüğünde kurulmuş Fintech Zone İstanbul, finansal teknolojiler alanında girişimciler ve yatırımcılar için bir cazibe merkezi olma hedefi ile faaliyetlerini sürdürmekte. Bir anlamda finansal teknoloji kümelenmesi oluşturulacak bu bölge ile İstanbul’un finans merkezi olma rolü desteklenecektir.

Fintek ekosisteminin nihai ürünlerinden biri olan “Dijital Türk Lirası” projesi ile oldukça önemli bir proje. Dijital Türk Lirası, kullandığımız paranın dijital biçimi olarak tanımlanmakta. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından çıkarılan dijital para, fiziksel paranın sağladığı işlevleri dijital ortama taşıyarak kullanıcıların daha hızlı ve güvenli ödeme yapabilmesine olanak tanımayı amaçlanmakta. Dijital para iki özelliği ile oldukça önemli. Bu özelliklerin ilki kesintisiz ödeme imkânları sunma ve dijital ekonomiyle uyumlu bir ödeme sistemi geliştirme potansiyeli. Diğeri ise afet gibi durumlarda bile finansal işlemlerin kesintisiz devam etmesi sağlanacak ve akıllı sözleşmelerin entegrasyonu ile birlikte programlanabilir ödeme sistemleri geliştirebilme yeteneği. Bu iki yetenek sürdürülebilirlik ve finansal kapsayıcılık açısından oldukça kritik. Bu proje, ülkemizin dijitalleşme alanında da önemli bir aktör olarak sahada olduğunun göstergelerinden.

Fintekler için Küresel İşbirliği Olanakları ve Hizmet İhracatı

Türkiye fintekler ile küresel ölçekte önemli adımlarda atmakta. İstanbul Finans Merkezi projesi ekseninde atılan adımlar, fintek alanındaki yasal düzenlemelerin hızı ve kapsamı, bu alandaki yerli girişimlerin büyümesi ve sayısının artması, uluslararası yatırımcı ilgisi ve satın almalar Türkiye’nin bu alanda küresel görünürlüğünü artırmakta. Bu adımlardan önemli bir tanesi Türk Devletleri Fintek İş Birliği Platformu”dur. Platformun temel amacı Türk Devletleri arasındaki finansal teknoloji alanında iş birliği mekanizmaları oluşturmak, bilgi ve tecrübe farklarını azaltmak ve fintek sektörünü küresel arenada daha güçlü bir konuma taşınmaktır. Türkiye bu tür adımlar ile fintek alanında bölgesel merkez olmaya bir adım daha yaklaşmakta.

Ülkemiz 2024 yılında fintek ekosistemi küresel satın almalar ile de dikkat çekmiştir. Bu alanda son beş yılda yapılan 29 satın almanın dokuzu bu yıl yapılmış, 2023 yılının yaklaşık sekiz kat fazlası olacak şekilde 447 milyon dolarlık bir satın alma hacmi gerçekleşmiştir. Bu satın almalar ile küresel işbirliği zemini sağlamlaştırılmakta.

Finteklerin ülkemize kazandıracaklarından bir tanesi de hizmet ihracatına sunması muhtemel katkılardır. İç talebin dengelenmesi ve büyümenin sürdürülebilir hale gelmesi için ihracat önemli. Dünya Ticaret Örgütü verilerine göre 2013-2023 yılları arasında dünya hizmet ihracatı bileşik büyüme oranı yüzde 4,9 iken, dünya mal ihracatı bileşik büyüme oranı yüzde 2,3’tür. Bir başka ifadeyle, hizmet ihracatında büyüme mal ihracatındaki büyümenin iki katını aşmış durumda. Bu durum ülkelerini hizmet ihracatında yeni adımlar atmaya yönlendiriyor.

Ülkemizin hizmet ihracatı 2024 yılında bir önceki yıla göre yüzde 8,1 artışla 115,2 milyar dolar düzeyine yükselmiştir. Hizmet ihracatımız sektörel bazda incelediğinde yarıdan fazlasının seyahat sektörü, yüzde 35’inin ise lojistik sektörü kaynaklı olduğu görülmektedir. Hizmet ihracatının artması için sektörel çeşitlenme yapılması kritik.

Finansal hizmetler sektörü ise 611 milyon dolar ile sınırlı bir miktarda. Ülkemizin finansal hizmetler ihracatının toplam ihracatı içerisindeki payının mevcut düzeyinin beş katına çıkartılarak 2028 yılında yüzde 2 düzeyine gelmesi ise önemli bir hedef. Bu noktada fintekler blokzincir teknolojisi gibi alanlar ile lojistik, seyahat gibi diğer sektörler için çözümler yaratabilme potansiyeline sahip.

Sonuç olarak, ülkemizin sahip olduğu güçlü finansal altyapı fintekler aracılığıyla finansal hizmet ihracatının ve ekonomik büyümenin gelişime katkı yapabilecek potansiyelde. Bölgesel merkez olma hedefi ve atılan diğer adımlar bu potansiyeli besleyecek düzeyde. Fintekler, küresel yönetişim ajandasının en önemli gündem maddelerinden olan dijital dönüşüm içinde hızlandırıcı rol üstlenmekte.