12 Mart… Nedir? – YAVUZ DONAT

Süleyman Demirel, “Demokrasinin yıkılışı içten ve dıştan alkışlandıkça, sistemi yerleştirmek güçtür” demişti.

12 Mart 1971… Muhtıra… Demokrasiye saplanan hançer. İçeride alkışlandı mı? Evet… Hem de nasıl? Dışarıda alkışlandı mı? Evet, evet, evet.

12 Mart… Budur. Ve… Acı gerçek ise şudur. Türk siyasetinin kara deliği:

İçeride, demokrasi kültüründen yoksun… Darbe ve muhtıra seven… Çok. Dışarıda, Türkiye’nin tökezlemesini bekleyen, alkış tutmaya hazır çevreler… Onlar da çok.

***

MUHTIRA ÖNCESİ

Başbakan Demirel… Yanında bakanları… Sovyetler Birliği ziyareti: 19-29 Eylül 1967.

Cumhuriyet tarihinde, bu kadar uzun bir ziyaret yok.

Demirel… Pek çok yatırım anlaşması imzaladı… Birkaçı:

Aliağa Rafinerisi… Arpaçay Barajı… Seydişehir Alüminyum Tesisleri… İskenderun Demir-Çelik Fabrikası… İstanbul-Moskova aktarmasız tren seferleri.

Bu ziyaret ve anlaşmalar sonrası… Demirel’in suyu ısınmaya ve muhtıraya giden yola taşlar döşenmeye başlandı.

***

CIA DEVREDE

Amerika’dan ünlü bir gazeteci geldi… Cyrus Sulzberger. Başbakan Demirel ile görüştü… Sordu:

– Türkiye, aks mı değiştiriyor?

– Hayır… Türkiye, denge politikası izliyor.

ABD, dengeyi sevmez… Kendisine itaat edilmesini ister. Denge, ABD’yi rahatsız etti. Ve… Amerika derin devleti… CIA… Demirel’in kuyusunu kazmayı kafasına koydu.

***

YÜCE MECLİS… VE… SIFIR TEPKİ

Muhtıra… Saat 13.00’te radyoda okundu… Özeti:

“Hükümet istifa… Yoksa ordu ülke yönetimine el koyacak.”

Saat 15.00… Türkiye Büyük Millet Meclisi toplandı. Başkanvekili… Fikret Turhangil. Kâtip üyeler… Nuri Çelik Yazıcıoğlu… Kenan Aral.

Muhtıra… Parlamento’da okundu… Milletvekillerinden tepki sıfır.

Yüce Meclis… İçinden çıkardığı ve güvenoyu verdiği meşru hükümetin arkasında duramadı. Muhtırayı… Yırtıp çöp kutusuna atamadı.

***

KIRMIZI ÇİZGİ

Richard Nixon… ABD Başkanı… Ankara’ya özel temsilcisini yolladı: Dışişleri Bakan Yardımcısı Elliot Richardson.

Özel temsilci… Başbakan Demirel’e bir mesaj getirmişti… ABD Başkanı’ndan: “Türkiye, haşhaş ekimini derhal yasaklasın.”

Demirel’in tepkisi… Devlet arşivlerinde var:

Türkiye’nin toplam haşhaş üretimi 120 ton.

Çok büyük kısmı ABD’ye gönderiliyor… İlaç sanayiine.

Amerika’yı rahatsız eden uyuşturucu Uzakdoğu’dan gidiyor… Altın üçgen diye bilinen ülkelerden.

Haşhaş ekim alanlarını daraltabiliriz… Ama tamamen yasaklamamız imkânsız… Zira benim köylümün geçim kaynağı.

Vay sen misin koca ABD’ye bu tepkiyi gösteren? Dost ve müttefik Amerika, Başbakan Demirel’in adının üzerini kırmızı kalemle çizdi.

***

ALKIŞ TUTANLAR

Muhtıra… Hükümetin istifası… Ve yaşananlardan birkaç satır başı:

Üniversite… Hemen ses verdi… Örneğin, Ankara Hukuk Fakültesi’nden iki şöhretli profesör görüş bildirdi… Bülent Nuri Esen… Bahri Savcı: “Muhtıra, Anayasa’ya uygundur.”

Sivil toplum kuruluşları… Meslek odaları… Muhtırayı alkışlama ve destek mesajı yayınlama yarışına girdiler… Birkaçını söyleyelim… Türk Hukuk Kurumu… DİSK… Türk-İş… Mimarlar Odası… Devrimci Avukatlar Derneği… Öğretmenler Sendikası… Devrimci Gençlik Federasyonu.

***

SOLA VURULAN BALYOZ

Muhtıra verenler… Sol ağırlıklı sanılıyordu… Sol kesimin ayakta alkışlaması bundandı. Ama… O da ne? Muhtıracılar, sağ gösterip sola yumruğu çakıverdi.

18 Mart 1971… İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı, derhal teslim olması istenenlerin listesini yayınladı. 547 kişi… Kimler yok ki? Liste uzun… Birkaç isim yazalım:

Yaşar Kemal… Uğur Mumcu… Prof. Tarık Zafer Tunaya… Prof. Muammer Aksoy… Prof. Uğur Alacakaptan…

İlginç… Muhtıraya meşruiyet fetvası veren Prof. Bahri Savcı da listedeki isimler arasında.

***

YILDIZLAR(!) GEÇİDİ

Nihat Erim… Profesör… CHP Kocaeli Milletvekili.

Akşam, CHP’den istifa etti. Sabah, bağımsız milletvekili olarak uyandı.

Ve… Ara rejimin başbakanlığına getirildi.

Nihat Erim’e gelen tebrik telgrafı… 10 binin üzerinde.

Gönderenlerin içinde kimler yok ki? Yıldızlar geçidi… Şöhretli iş insanı… Profesör… Gazeteci… Sivil toplum lideri… Milletvekili… Sanatçı…

İsimlerin tamamını nasıl yazayım? Köşemin sınırları belli.

Telgraflar… Devletin arşivlerinde… Açıklansın… Hiçbir şey gizli kalmasın.

***

CADI AVI

Yazarlar… Profesörler… Sendikacılar… Tutuklanmaya başladılar… Liste oldukça uzun. Yine… Birkaç isim paylaşalım:

İlhan Selçuk… Prof. Mümtaz Soysal… Prof. Sadun Aren… Prof. Cahit Aras… Fazıl Hüsnü Dağlarca… Behice Boran… Fakir Baykurt…

Ve… İstanbul… Ziverbey Köşkü… İşkence.

Tam bir cadı avı… Aydın avı.

Tam bir rezalet… Yüzkarası.

***

AKIL TUTULMASI

Demirel… Suya sevdalıydı… Keban, onun büyük aşkıydı. “Baraj” diyordu… “Enerji” diyordu. “Barajlar kralı” ismini almıştı.

12 Eylül… Muhtıra… Nihat Erim Hükümeti… Ve karar: “Bu kadar baraja, enerji yatırımına gerek yok… Türkiye bu kadar enerjiyi ne yapacak? Elektriği toprağa mı vereceğiz? İsraftır… Enerji yatırımları durdurulmuştur.”

Tam bir akıl tutulması.

***

AMERİKA… VE NOKTA

Günlerce yazsak bitmez… Ama uzatmayalım.

Amerikan Başkanı Richard Nixon, Ankara’ya özel uçağını gönderdi. Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı Nihat Erim, Nixon’un uçağıyla Washington’a gitti. Amerika emretti: “Haşhaş ekimini yasakla.” Emir… “Anında yerine getirildi.” Ve başka istekler… Hepsine, “Başüstüne” denildi.

Senatör… Efsanevi Dışişleri Bakanı… Cumhurbaşkanı Vekili… İhsan Sabri Çağlayangil, “12 Mart Muhtırası’nın arkasında Amerika vardır… CIA vardır” sözlerini boşuna söylemedi.

Bu köşe yazısını aşağıdaki linke tıklayarak sesli bir şekilde dinleyebilirsiniz

Yavuz Donat | 12 Mart… Nedir?